Από τη γένεση του Μακεδονικού ζητήματος μέχρι τη Συμφωνία των Πρεσπών

Από τη γένεση του Μακεδονικού ζητήματος μέχρι τη Συμφωνία των Πρεσπών – Ο ρόλος της Ρωσίας

Γράφει ο Ιωάννης Αμπατζόγλου*

Συνέντευξη του Ιωάννη Αμπατζόγλου στον Ησαΐα Κωνσταντινίδη στο πλαίσιο της βιβλιοπαρουσίασης της τριλογίας «Η Συμφωνία των Πρεσπών και ο αγώνας για τη Μακεδονία», η οποία δημοσιεύθηκε στο e-Μυστράς στις 19 Απριλίου 2023 (https://www.emystras.com/post/η-τριλογία-του-ιωάννη-αμπατζόγλου-για-το-μακεδονικό-ζήτημα-ως-εθνική-προσφορά).

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας κ. Αμπατζόγλου, οι πραγματικές ιστορικές ρίζες του σύγχρονου «Μακεδονικού» ζητήματος, από πού δηλ. εκκινεί το μείζον αυτό πρόβλημα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Κατ’ αρχάς κ. Κωνσταντινίδη σας ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη και για την βιβλιοπαρουσίαση της τριλογίας μου που με δική σας πρωτοβουλία ετοιμάσατε.

Ο μακεδονισμός των Σλάβων επινοήθηκε από τη Ρωσία στα τέλη του 19ου αιώνα, στο πλαίσιο του πανσλαβισμού, προκειμένου αυτή να καταφέρει να έχει πρόσβαση μέσω της Βουλγαρίας στο Αιγαίο Πέλαγος. Διακαής πόθος των Ρώσων ήταν η πρόσβαση στις «θερμές θάλασσες». Στη συνέχεια αυτός ο μακεδονισμός υποστηρίχτηκε και προωθήθηκε από τον κομμουνισμό.

Συγκεκριμένα, το 1867 ο Ρώσος στρατηγός Νικολάι Ιγνάτιεφ διορίστηκε πρεσβευτής της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη. Με ενέργειες του Ιγνάτιεφ το 1870 συστάθηκε η Βουλγαρική Εξαρχία ως αυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία με σουλτανικό φιρμάνι, του σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζ, κατά παράβαση των εκκλησιαστικών διατάξεων και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, που την καταδίκασε ως σχισματική^1,2. Άμεση συνέπεια αυτού του γεγονότος ήταν η δημιουργία του «Μακεδονικού ζητήματος»². Επιπρόσθετα, πάλι ο Ιγνάτιεφ κατάφερε να υπογραφεί η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878 και η Βουλγαρία να κατέβει –με τα εδάφη που της παραχωρήθηκαν– μέχρι το Αιγαίο Πέλαγος (Μεγάλη Βουλγαρία).

Το 1893 ιδρύεται η βουλγαρική μυστική, αυτονομιστική οργάνωση ΒΜΡΟ (ΕΜΕΟ – Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση). Τα μέλη της ήταν Βούλγαροι και αγωνίζονταν για τη διατήρηση της βουλγαρικής εθνικής ταυτότητας. Ωστόσο, το σύνθημα της οργάνωσης ήταν «Η Μακεδονία στους Μακεδόνες» και στόχευαν στη δημιουργία μιας αυτόνομης Μακεδονίας, η οποία μελλοντικά θα ενώνονταν με τη Βουλγαρία³.

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία, ο μακεδονισμός των Βουλγάρων υποστηρίχτηκε και προωθήθηκε από τον κομμουνισμό, μέχρι το ψήφισμα της Κομουνιστικής Διεθνούς (Κομιντέρν) της 11ης Ιανουαρίου 1934, όπου σε ένα επίσημο πολιτικό έγγραφο, για πρώτη φορά, μια διεθνής οργάνωση με εξουσία αναγνώριζε την ύπαρξη χωριστού Μακεδονικού έθνους και Μακεδονικής γλώσσας. Το έγγραφο ταξινομήθηκε και σφραγίστηκε ως μυστικό⁴.

Τα τελευταία χρόνια το θέμα αυτό ανακινήθηκε και στηρίχτηκε από τις μεγάλες δυνάμεις ΗΠΑ και Γερμανία λόγω των γεωπολιτικών συμφερόντων τους στην περιοχή των Βαλκανίων.

Φυσικά δεν έφτανε μόνο ο εξωτερικός παράγοντας, έπρεπε να βρεθούν και οι πρόθυμοι εντός Ελλάδος προκειμένου να παραδοθεί η μακεδονικότητα στους Σλάβους. Και αυτό επειδή μόνον Έλληνες θα μπορούσαν να παραδώσουν την μακεδονικότητα σε μη Έλληνες αφού η μακεδονικότητα αποτελεί συστατικό στοιχείο της ελληνικότητας, ως εκ τούτου ανήκει στους Έλληνες. Και βρέθηκαν οι πρόθυμοι. Είναι οι ιδεολογικοί απόγονοι αυτών που συμμετείχαν το 1949 στο δεύτερο συνέδριο του ΣΝΟΦ (СНОФ, Славјаномакедонски Народно Ослободителен Фронт – Σλαβομακεδονικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο) που πραγματοποιήθηκε στους Ψαράδες Πρεσπών, δηλαδή των εαμοβουλγάρων κομμουνιστοσυμμοριτών που σε εκείνο το συνέδριο διακήρυξαν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του «Μακεδονικού λαού» και ίδρυσαν την ΚΟΕΜ (Комунистичка организација на Егејска Македонија – Κομμουνιστική Οργάνωση της Μακεδονίας του Αιγαίου) ως τμήμα του ΚΚΕ⁵. Μετά από 69 χρόνια λοιπόν το όνειρο αυτών των ανθρώπων έγινε πραγματικότητα. Πρόδωσαν τη Μακεδονία! Αν και ήταν οι ηττημένοι του εμφυλίου τελικά ως εργαλείο των ΗΠΑ και της Γερμανίας το 2018 πήραν τη ρεβάνς. Ολοκλήρωσαν την προδοσία τους υπογράφοντας τη Συμφωνία των Πρεσπών και μάλιστα στο ίδιο χωριό, στους Ψαράδες Πρεσπών.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Είναι πράγματι «το όνομά μας, η ψυχή μας», είναι δηλ. η γλώσσα το άπαν (όπως ισχυρίζεται και ο κ. Κώστας Ζουράρις), συνεπώς προέχει η υπεράσπιση του ονόματος έναντι των εδαφών της Μακεδονίας, σε βάθος χρόνου;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σίγουρα το όνομά μας είναι η ψυχή μας. Το όνομα κουβαλάει μαζί του όλα τα υπόλοιπα. Αν το κράτος των Σκοπίων είχε στην ονομασία του έστω μόνο τον όρο «Μακεδονία», τότε μακροπρόθεσμα αυτό θα παρέσερνε μαζί του και τον προσδιορισμό των κατοίκων του αλλά και της γλώσσας τους, ακόμα και αν αυτά δεν τους είχαν δοθεί από τη Συμφωνία των Πρεσπών –οι κάτοικοι της Μακεδονίας θα αναφέρονταν ως Μακεδόνες, η γλώσσα τους θα ήταν η γλώσσα των κατοίκων της Μακεδονίας άρα θα αναφέρονταν και αυτή ως μακεδονική κ.λπ.– και τέλος κάποια στιγμή οι Σκοπιανοί θα απαιτούσαν να συμπεριληφθούν στο κράτος τους και τα εδάφη της πραγματικής Μακεδονίας, αυτής που βρίσκεται στην Ελλάδα. Επομένως το όνομα αυτού του κράτους έχει τεράστια σημασία. Εάν χάσουμε το παιχνίδι στο επίπεδο του ονόματος μακροπρόθεσμα θα απωλέσουμε και το έδαφος της Μακεδονίας μας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Για ποιον λόγο, από τα βάθη ήδη των αιώνων, ο μακεδονικός χώρος θεωρείται η γεωπολιτική καρδιά του ελληνισμού και, συνεπώς, μία ενδεχόμενη απώλεια της Μακεδονίας συνιστά για τους Έλληνες θέμα εθνικής επιβίωσης;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η Μακεδονία από την αρχαιότητα ήταν η ελληνική περιοχή που λειτουργούσε ως τείχος και απέκρουε τους βαρβάρους στην προσπάθειά τους να εισέλθουν στον ελλαδικό χώρο.

Όμως δεν είναι μόνο αυτή η σημαντικότητά της, από τη Μακεδονία ξεκίνησε η ένωση των Ελλήνων. Πράγματι, κατά την περίοδο της ακμής του αρχαίου μακεδονικού βασίλειου, ο Φίλιππος Β’ ένωσε τους Έλληνες και στη συνέχεια ο γιός του ο Αλέξανδρος Γ’ δημιούργησε την κοσμοκρατορία του. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της ενότητας των Ελλήνων υπό την ηγεσία του μέγιστου Έλληνα ηγέτη, του Μακεδόνα Μέγα Αλέξανδρου. Έτσι ο ελληνισμός έγινε οικουμενικός και το πνεύμα της Ελλάδος έφτασε μέχρι της εσχατιές του τότε γνωστού κόσμου.

Και στη σύγχρονη εποχή όμως η Μακεδονία αποτέλεσε μία περιοχή πολύ κρίσιμη για την επιβίωση της Ελλάδος. Χαρακτηριστικά ο Παύλος Μελάς έλεγε ότι «η Μακεδονία είναι οι πνεύμονες όλης της Ελλάδος και άνευ αυτών η λοιπή Ελλάς δεν δύναται να ζήση»⁶.

Κατά συνέπεια τυχόν απώλεια της Μακεδονίας θα θέσει σε άμεσο κίνδυνο την ύπαρξη της Ελλάδος εν συνόλω.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Υπάρχει, κατά την άποψή σας, ο κίνδυνος μελλοντικά το κράτος των Σκοπίων να ενσωματωθεί σε μία «μεγάλη Βουλγαρία» και να αναβιώσει έτσι η παλιά απειλή της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αυτή τη στιγμή απ’ ότι φαίνεται οι διεθνείς παράγοντες θέλουν τα Σκόπια ανεξάρτητα από τη Βουλγαρία. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, αρχικά ο μακεδονισμός των Σλάβων εκφράστηκε ως βουλγαρικός μακεδονισμός, άλλωστε βουλγαρική οργάνωση ήταν το ΕΜΕΟ (βουλγαρικά ΒΜΡΟ, αγγλικά VMRO), οι Βούλγαροι την ίδρυσαν και οι Βούλγαροι τη διέλυσαν⁷. Στη συνέχεια κατά τη διάρκεια του Κομμουνισμού, όπως επίσης αναφέρθηκε πιο πάνω, έγινε προσπάθεια να απαγκιστρωθεί ο μακεδονισμός από τον βουλγαρικό παράγοντα και να συνεχίσει ανεξάρτητος ως κάτι διαφορετικό (Κομιντέρν, 1934). Αυτό γίνεται μέχρι τις μέρες μας, υπό την στήριξη των ΗΠΑ-Γερμανίας αυτή τη φορά, δηλαδή ο μακεδονισμός των Σκοπιανών εκφράζεται ως κάτι ξεχωριστό, μη βουλγαρικό.

Δεν πρέπει να παραβλέπουμε όμως το γεγονός ότι οι Αλβανοί των Σκοπίων, οι οποίοι κατοικούν κυρίως σε περιοχές της χώρας που συνορεύουν με την Αλβανία και το Κόσσοβο αναπτύσσονται συνεχώς και δυναμώνουν όχι μόνο πληθυσμιακά αλλά και πολιτικά. Είναι ήδη οι ρυθμιστές της πολιτικής ζωής των Σκοπίων. Μελλοντικά δεν μπορεί να αποκλειστεί μία απόσχιση αυτών των εδαφών προκειμένου να ενωθούν με την Αλβανία και το Κόσσοβο. Σε αυτή την περίπτωση σίγουρα η Βουλγαρία θα διεκδικήσει την περιοχή των Σκοπίων που είναι όμορη προς αυτήν, όμως το αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος πολύ θα απέχει από την Μεγάλη Βουλγαρία που είχε προκύψει από την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Η Ελλάδα αποτελεί μία πολύ ισχυρή δύναμη σε επίπεδο Βαλκανίων και σίγουρα δεν βρισκόμαστε στο έτος 1878 όπου η Ρωσία ήταν υπερδύναμη και στο πλαίσιο του πανσλαβισμού δημιούργησε την Μεγάλη Βουλγαρία σε μία υπό διάλυση Οθωμανική Αυτοκρατορία.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τελικά, ποιος υπήρξε ο βαθύτερος λόγος να συγγράψετε τα κείμενα που απαρτίζουν την τριλογία σας «Η συμφωνία των Πρεσπών και ο αγώνας για τη Μακεδονία»;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ο αγώνας μου κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών ξεκίνησε από εθνική αγανάκτηση για την παράδοση της μακεδονικότητας στους Σλάβους των Σκοπίων. Ήταν μία εσωτερική, ψυχική ανάγκη, την οποία ένιωσα και την εξωτερίκευσα με αυτό τον τρόπο. Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου αγώνα εντάσσεται και η συγγραφή των άρθρων που αρχικά σκοπό είχαν να εμποδίσουν την επικύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών στην ελληνική Βουλή και όταν αυτό δεν επετεύχθει, σκοπός της αρθρογραφίας μου έγινε η ακύρωση αυτής της επαίσχυντης συμφωνίας. Όλα τα άρθρα αποτέλεσαν κεφάλαια στα μέχρι τώρα τρία βιβλία μου με τίτλο «Η Συμφωνία των Πρεσπών και ο αγώνας για τη Μακεδονία». Τα άρθρα που γράφτηκαν μετά το τρίτο βιβλίο θα αποτελέσουν τα κεφάλαια του τέταρτου και κατά πάσα πιθανότητα τελευταίου βιβλίου αυτής της σειράς. Έτσι και αλλιώς την σκυτάλη έχει ήδη πάρει η Επιτροπή Ελληνισμού, ένα σωματείο με έδρα τη Θεσσαλονίκη, η ίδρυση του οποίου προέκυψε ως ανάγκη μέσα από την αρθρογραφία μου και εκτός από το σκοπιανό θέμα ασχολείται και με όλα τα υπόλοιπα εθνικά θέματα της πατρίδας μας.

https://el.wikipedia.org/wiki/Βουλγαρική_Ορθόδοξη_Εκκλησία.
https://www.huffingtonpost.gr/entry/e-panoeryia-tes-istorias-e-rosia-o-radioeryos-iynatief-kai-to-makedoniko-zetema_gr_61b07b46e4b07c4c95c4fee4.
https://el.wikipedia.org/wiki/Εσωτερική_Μακεδονική_Επαναστατική_Οργάνωση.
https://el.wikipedia.org/wiki/Ψήφισμα_της_Κομιντέρν_για_το_Μακεδονικό_Ζήτημα.
https://www.dimokratia.gr/apopseis/401057/mia-istoria-tha-sas-po/.
Ναταλία Μελά, Παύλος Μελάς, Β´ έκδοση, εκδ. Δωδώνη, 1992, σ. 401.
Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ, βουλγαρικά: Вътрешна Македонска Революционна Организация, ВМРО). Συστάθηκε από Βουλγάρους το 1893 και διαλύθηκε από τον Βούλγαρο τσάρο Μπορίς Γ΄ το 1934.

*Ο Ιωάννης Αμπατζόγλου είναι Ακτινοφυσικός Ιατρικής, διδάκτωρ του Ιατρικού Τμήματος του ΔΠΘ, Επιστημονικά Υπεύθυνος του Τμήματος Ιατρικής Φυσικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης και Πρόεδρος της Επιτροπής Ελληνισμού.

abadzoglou@yahoo.gr