Μεγάλη απογοήτευση από τη Διακήρυξη των Αθηνών και τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά για τους ακόλουθους λόγους και ως προς την ουσία και ως προς τον συμβολισμό.
1. Δεν υπήρχε απολύτως κανένας λόγος να γίνει.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με όλη τη Δύση βρίσκονται στο χειρότερο σημείο από την ίδρυσή της! Μπλόκο από τις ΗΠΑ για τα F-35 με απίστευτα επιθετικές δηλώσεις του Ερντογάν, στα μαχαίρια με το Ισραήλ για τη Χαμάς, απίστευτη αναίδεια στη Γερμανία, αβεβαιότητα για την έγκριση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, την οποία πιθανώς θα δώσει η Τουρκία μόνο μετά τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία (ή, τέλος πάντων, όταν δεν θα έχει κανένα πρακτικό αντίκρισμα), όπως φαίνεται να έχει υποσχεθεί στον Πούτιν, και όλα αυτά ενδεδυμένα με μία ρητορική πολέμου Ισλάμ – Δύσης.
Η συνάντηση και η Διακήρυξη αυτή ήταν η απόλυτη εξυπηρέτηση της Τουρκίας ώστε να παρουσιάσει ότι έχει καλές σχέσεις με την Ελλάδα. Εδώ και 50 χρόνια η Ελλάδα προσπαθεί να δείξει και να καταγγείλει στη Δύση την επιθετικότητα της Τουρκίας, και τώρα που η Δύση την βιώνει από πρώτο χέρι, η Ελλάδα της δίνει χέρι βοηθείας χωρίς το παραμικρό όφελος.
2. Μπαίνει οριστική ταφόπλακα στα 12 μίλια χωρικών υδάτων. Το απεμπολεί η Ελλάδα για πάντα.
Γίνεται και επισήμως το Αιγαίο Πέλαγος η μοναδική θάλασσα στον πλανήτη όπου οι δύο χώρες δεν εφαρμόζουν χωρικά ύδατα 12 μιλίων. Σύμφωνα με το CIA Factbook εκτός από την Ελλάδα και την Τουρκία στο Αιγαίο Πέλαγος έχουμε 3 νησιά στη μέση του πουθενά με λιγότερα από 12 μίλια (χωρίς κανέναν γείτονα να τα απειλήσει), τη Σιγκαπούρη και το Γιβραλτάρ όπου λόγω στενότητας η μέση γραμμή με όλους τους θαλάσσιους γείτονες είναι ούτως ή άλλως μικρότερα, και από κει και πέρα έχουμε 190 άλλες χώρες ή περιοχές που εφαρμόζουν τουλάχιστον 12 ναυτικά μίλια χωρικά ύδατα.
Η Ελλάδα και η Τουρκία όμως στο δεύτερο σημείο (OP2) της Διακήρυξη των Αθηνών «δεσμεύονται να απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία, ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει ή να απαξιώσει το γράμμα και το πνεύμα αυτής της Διακήρυξης ή να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή».
Προφανώς λοιπόν, η επέκταση στα 12 μίλια λογίζεται πλέον ως πρωτοβουλία ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει όλα αυτά.
3. «Νομιμοποίηση» παραβιάσεων.
Επί της ουσίας, οι ενέργειες των δύο μερών από τις οποίες συμφωνούμε να απέχουμε είναι από την πλευρά της Ελλάδας νόμιμα δικαιώματα βάσει του Διεθνούς Δικαίου και από την πλευρά της Τουρκίας η επιθετικότητά της. Στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) συμπεριλαμβάνεται η αλλαγή του «κώδικα συμπεριφοράς» (code of conduct) ώστε να υιοθετηθεί το σύστημα IFF (Identification Friend or Foe) που σημαίνει πρακτικά ότι τα Τουρκικά αεροσκάφη θα αναγνωρίζονται ως φίλια από 1 Ιανουαρίου 2024. Εύλογες οι απορίες αν αυτό σημαίνει ότι δεν θα αναχαιτίζονται όταν παραβιάζουν τον εναέριο χώρο των 10 ναυτικών μιλίων, τον οποίον δεν αναγνωρίζει η Τουρκία, ή τις αρμοδιότητες στο FIR Αθηνών. Καμία αναφορά σ’ αυτά για να γίνουν αποδεκτά από την Τουρκία.
Συγκεκριμένα, το σημείο OP1(γ) για τα ΜΟΕ είναι το εξής
«(γ) Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, που περιλαμβάνουν μέτρα στον στρατιωτικό τομέα που θα συνέβαλλαν στην εξάλειψη αδικαιολόγητων πηγών έντασης, καθώς και των κινδύνων που απορρέουν από αυτές»
4. Επίσημη αποδοχή του casus belli
Στο σημείο 7 της Διακήρυξης (PP7) γίνεται «υπενθύμιση ότι μεταξύ των θεμελιωδών σκοπών του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και των παγκοσμίως αναγνωρισμένων αρχών του διεθνούς δικαίου είναι η διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και η φιλική συνεργασία μεταξύ των κρατών».
Αυτή η αναφορά είναι πραγματικά περίγελος, διότι η Τουρκία παραβιάζει την καρδιά του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το raison d’être, τον λόγο ύπαρξης του ΟΗΕ, δηλαδή το άρθρο 2(4), το οποίο ρητά απαγορεύει στα μέλη του την «χρήση ή απειλή χρήσης βίας».
5. Εξυπηρέτηση πάγιου τουρκικού αιτήματος για σπάσιμο της Συνθήκης του Σένγκεν.
Η παροχή ελεύθερης βίζας σε αδιευκρίνιστο / αόριστο αριθμό Τούρκων για επίσκεψη σε 10 ελληνικά νησιά παραβιάζει τη Συνθήκη του Σένγκεν. Η Ελλάδα αποδέχτηκε να «πρακτορεύσει» υπέρ της Τουρκίας, δηλαδή να πιέσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις αρχές της ΕΕ, προσπαθώντας να τις πείσει να αποδεχτούν το πάγιο αυτό αίτημα της Τουρκίας, το οποίο πολύ θα ήθελε να εξαπλωθεί και αλλού.
Η αδιάκριτη, χωρίς κανέναν απολύτως έλεγχο, αποδοχή παρουσίας στην χώρα μετά την είσοδό τους, ενέχει πολλούς κινδύνους ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου. Ενώ ταυτόχρονα, δεν υπάρχει το παραμικρό αντάλλαγμα.
Το σκεπτικό αυτού του δώρου προς την Τουρκία ήταν απλώς η (δήθεν) μείωση των μεταναστευτικών ροών τους τελευταίους δύο μήνες (Νοέμβριο ως προς Οκτώβριο και Οκτώβριο ως προς Σεπτέμβριο), κάτι που είναι λογικό και αναμενόμενο λόγω θερμοκρασίας, αφού το πρώτο 9μηνο, 10μηνο και 11μηνο του 2023 οι ροές αθροιστικά είναι όχι απλώς περισσότερες από το 2022, αλλά υπερδιπλάσιες!
Ταυτόχρονα, οι λόγοι επεκτείνονται και σε συμβολικό επίπεδο.
6. Δουλοπρέπεια στον Τούρκο Πρόεδρο
Η διπλή υπόκλιση του υπουργού εξωτερικών κ. Γεραπετρίτη στον Ερντογάν και στο αεροδρόμιο, και, λίγη ώρα αργότερα, κατά τη συνάντησή τους ποτίζει με ηττοπάθεια την ελληνική κοινή γνώμη. Ο Φρανσουά Μιτεράν έλεγε ορθά ότι πολιτική είναι η διαχείριση συμβολισμών. (το ότι έγινε δύο φορές η ίδια υπόκλιση αποκρούει τον επίσημο ισχυρισμό του γραφείου τύπου του υπουργού εξωτερικών, ότι δήθεν έγινε για την κα. Σακελλαροπούλου)
Επίσης, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας ευχαρίστησε τον Τούρκο Πρόεδρο στα τουρκικά!
7. Η σημειολογία και ρητορική του Ερντογάν παρέμεινε προκλητική
Παρά την υμνολογία των ελληνικών ΜΜΕ για την στάση του Τούρκου Προέδρου, αυτός έκανε τα εξής:
α. μίλησε για «τουρκική μειονότητα της Θράκης» δύο φορές και δίπλα στον Έλληνα πρωθυπουργό. Αυτό συνέβη για πρώτη φορά. Θυμίζω ότι το 2017 στην τελευταία του επίσκεψη στην Ελλάδα είχε πει στο Μέγαρο Μαξίμου ότι στη Θράκη «είναι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα με καταγωγή τουρκική, τσιγγάνικη και πομακική».
β. στη συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε την προηγούμενη της συνάντησης, ανέφερε την «Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου» ενώ στις δηλώσεις του για την Κύπρο «με βάση τις πραγματικότητες της περιοχής» (πραγματικότητα εννοεί την εισβολή και το αποτέλεσμά της)
γ. κατηγόρησε ανοιχτά την Ελλάδα για υπόθαλψη τρομοκρατών, αφού επαίνεσε την Ελλάδα για το κλείσιμο της δομής του Λαυρίου και πρόσθεσε ότι ελπίζει να μην περιθάλπει τρομοκράτες στο μέλλον. Εννοεί τους αντιφρονούντες Τούρκους που τα τελευταία χρόνια ζητούν άσυλο στην Ελλάδα σε μεγάλους αριθμούς, αλλά και Κούρδους της Τουρκίας.
δ. ανέφερε ότι «μοιραζόμαστε την ίδια θάλασσα», στο πνεύμα της Μαδρίτης περί «ζωτικών συμφερόντων της Τουρκίας»
Συνολικά, η Διακήρυξη αυτή καθίσταται ένας σταδιακά χειρότερος σταθμός από τους προηγούμενους (Νταβός 1988, Μαδρίτη 1997 και Ελσίνκι 1999) όσον αφορά στις υποχωρήσεις έναντι της Τουρκίας με ελληνικές υπογραφές.
Πηγές
- Το κείμενο της Διακήρυξης των Αθηνών
- Η συνέντευξη Ερντογάν στην Καθημερινή
- Άρθρο με τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και άρθρο 2 με το ίδιο θέμα
- Οι δηλώσεις Μητσοτάκη – Ερντογάν μετά τη συνάντηση